《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"251\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":251,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":10,\"start_container_index\":251,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":6},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":251,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":28,\"start_container_index\":251,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":24},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":251,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":10,\"start_container_index\":251,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":6},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":251,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":28,\"start_container_index\":251,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":24},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"271\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":271,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":64,\"start_container_index\":271,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":60},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"278\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":278,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":44,\"start_container_index\":278,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":40},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"287\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":287,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":43,\"start_container_index\":287,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":39},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"14\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":14,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":96,\"start_container_index\":14,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":93},\"quote_content\":\"《頌》reference_book_ids\":[7197731776330992652]}],\"224\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":31,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":27},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":45,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":41},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":115,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":111},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":31,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":27},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":45,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":41},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":115,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":111},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":31,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":27},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":45,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":41},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":224,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":115,\"start_container_index\":224,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":111},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"268\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":268,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":4,\"start_container_index\":268,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":0},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"275\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":75,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":71},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":89,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":85},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":104,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":100},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":129,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":125},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]},{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":275,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":156,\"start_container_index\":275,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":152},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"305\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":305,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":36,\"start_container_index\":305,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":32},\"quote_content\":\"《春秋》reference_book_ids\":[7078173533162966046]}],\"6\":[{\"annotation_type\":\"0pos_info_v2\":{\"end_container_index\":6,\"end_element_index\":0,\"end_element_offset\":62,\"start_container_index\":6,\"start_element_index\":0,\"start_element_offset\":59},\"quote_content\":\"《頌》reference_book_ids\":[7197731776330992652]}]},\"author_speak\":\"code\":0,\"compress_status\":1,\"content\":\"  《國語》

我國最早的國別體史書,記載了周穆王十二年(前990)至周貞定王十六年(前453)五百餘年間,周、魯、齊、晉、鄭、楚、吳、越八國的一些史事,共21卷。《國語》並不是自始至終係統性地記載曆史,而是有重點地記載若幹重大事件,與《左傳》不同,它詳於記言而略於記事。《國語》的文筆較為淺顯,將人物言論和人物性格表現得惟妙惟肖,文章結構疏密相間、錯落有致,具有很高的文學價值和史學價值。《國語》的作者曆來說法不一,司馬遷認為是左丘明;現在一般的看法是,《國語》的成書有一個過程,最初是左丘明記誦列國史事,後經列國史官改編、潤色而成。

祭公諫征犬戎

【題解】

周穆王是西周後期的統治者,他好大喜功,不顧國力衰微,興師討伐西戎,結果收效甚微。此事使周王室在諸侯中的威信大減,自此之後,諸侯不再朝見周天子。本文寫的是穆王征討西戎之前,大臣祭公勸諫穆王,告訴他不要濫用武力,應該以德安撫天下。“耀德而不觀兵”,是祭公言辭的核心內容。

【原文】

穆王將征犬戎[1],祭公謀父諫曰[2]:“不可。先王耀德不觀兵。夫兵,戢而時動,動則威。觀則玩,玩則無震。是故周文公之《頌》曰[3]:‘載戢幹戈,載櫜弓矢[4]。我求懿德,肆於時夏。允王保之。’先王之於民也,茂正其德而厚其性[5],阜其財求而利其器用;明利害之鄉,以文修之,使務利而避害,懷德而畏威,故能保世以滋大。”

“昔我先世後稷[6],以服事虞夏。及夏之衰也,棄稷弗務。我先王不窋用失其官[7],而自竄於戎、翟之間[8]。不敢怠業,時序其德,纂修其緒[9],修其訓典,朝夕恪勤,守以惇篤,奉以忠信,奕世載德,不忝前人[10]。至於武王,昭前之光明而加之以慈和,事神保民,莫不欣喜。商王帝辛[11],大惡於民,庶民弗忍,欣戴武王,以致戎於商牧。是先王非務武也,勤恤民隱而除其害也。”

“夫先王之製:邦內甸服[12],邦外侯服[13],侯、衛賓服[14],蠻、夷要服[15],戎、翟荒服[16]。甸服者祭,侯服者祀,賓服者享,要服者貢,荒服者王。日祭,月祀,時享,歲貢,終王,先王之訓也。有不祭,則修意;有不祀,則修言;有不享,則修文;有不貢,則修名;有不王,則修德;序成而有不至;則修刑。於是乎有刑不祭,伐不祀,征不享,讓不貢,告不王。於是乎有刑罰之辟,有攻伐之兵,有征討之備,有威讓之令,有文告之辭。布令陳辭而又不至,則又增修於德,無勤民於遠。是以近無不聽,遠無不服。”

“今自大畢、伯仕之終也,犬戎氏以其職來王,天子曰:‘予必以不享征之,且觀之兵。’其無乃廢先王之訓而王幾頓乎[17]?吾聞夫犬戎樹惇[18],能帥舊德而守終純固[19],其有以禦我矣!”

王不聽,遂征之,得四白狼、四白鹿以歸。自是荒服者不至。

【注釋】

[1]犬戎:我國古代西北戎人的一支。[2]祭(zhài)公謀父:周穆王的大臣。[3]周文公:周公姬旦,“文”是他的諡號。[4]櫜(ɡāo):收藏弓箭盔甲的器具。[5]茂:勉勵。[6]後稷:周的始祖,因為曾掌管農事,所以也稱為後稷。[7]不窋(zhú):棄的後代。[8]翟:通“狄”。[9]纂:同“纘”,繼續。[10]忝(tiǎn):玷汙。[11]帝辛:商紂王,名辛。[12]甸服:離王城五百裏的區域之內的人服侍天子。[13]侯服:諸侯們服侍天子。[14]賓服:不是諸侯,而是以賓客的身份服侍天子。[15]要服:指離都城一千五百裏至二千裏地區的人服侍天子。[16]荒服:指距離京城最遠的屬地之人服侍天子。[17]幾頓:幾乎廢棄。[18]樹惇(dūn):立性敦厚。[19]純固:專一。

【譯文】

周穆王打算征討犬戎,祭公謀父勸阻說:“不可以。先王曆來發揚德治,不炫耀武力。軍隊在平時應該保存實力,在適當的時候動用,一旦動用就要顯出威勢。炫耀等於濫用,濫用便沒有了威懾力。所以周文公作《頌》說:‘收起幹戈,藏起弓箭。我追求美好的德行,施行於華夏。相信我王定能保有天命!’先王對於百姓,勉勵他們端正品德,使他們性情純厚,豐富他們的財物,便利他們的器用;使他們了解利害之所在,再用禮法道德教導,使他們從事有利的事情而避免有害的事情,使他們感懷德治而又懼怕君王的威嚴,所以能夠使先王的事業世代相傳並且變得強大。”

“過去我們的祖先後稷做了主管農業的官員,服侍虞、夏兩朝。到夏朝衰敗的時候,廢除了農官,我祖不窋因此失掉官職,逃到西北少數民族中。但他對農業仍然不敢怠慢,時常宣揚祖先的美德,繼續奉行他的事業,修明教化製度,早晚恭敬勤勞,保持惇厚誠懇,奉行忠實守信的原則,不窋的後世子孫一直保持著這些良好的品德,並不曾辱沒前人。到武王的時候,他發揚前人光明磊落的德行,再加上慈愛和善,侍奉神明,保養百姓,沒有人不為之喜悅的。商紂王對百姓極為暴虐,百姓不能忍受,都樂於擁護武王,就有了商郊的牧野之戰。這不是武王崇尚武力,他是憐恤百姓之苦而為他們除掉禍害啊。”

祭公諫征犬戎

“先王的製度是:王都近郊叫甸服,城郊以外叫侯服,侯服以外叫賓服,蠻夷地區叫要服,戎、狄所居之地叫荒服。甸服的諸侯要參加天子對父親、祖父的祭祀,侯服的諸侯要參加天子對高祖、曾祖的祭祀,賓服的君長要貢獻周王始祖的祭物,要服的君長則要貢獻周王對遠祖以及天地之神的祭物,荒服的首領則要來朝見天子。祭祀祖父、父親,是每天一次;祭祀曾祖、高祖,是每月一次;祭祀始祖,是每季一次;祭祀遠祖、神靈,是每年一次;入朝見天子,是終身一次。這是先王的遺訓。有不來日祭的,天子就應該檢查自己的思想;有不來月祭的,天子就應該檢查自己的言語;有不來季祭的,天子就應該搞好政令教化;有不來歲貢的,天子就應該修正尊卑名號;有不來朝見的,天子就應該檢查自己的德行。依次檢查完了,如果還有不來朝見的,就檢查刑法。因此用刑法懲治不祭的,用軍隊討伐不祀的,命令諸侯征剿不享的,派遣使者責備不貢的,寫好文辭向天下通告那些不來朝見的。這樣,就有了處罰的條例、攻伐的軍隊、征討的準備、斥責的命令和告諭的文辭。如果命令文辭發出了還不來,就重新檢查並修明自己的道德,不要勞動百姓在遼遠地域作戰。所以,近處的諸侯沒有不聽從的,遠處諸侯沒有不歸服的。”

“現今自從大畢、伯仕兩位犬戎君主死後,犬戎君長已經按照‘荒服者王’的職分來朝見天子。您卻說:‘我要用不享的罪名來征討他,而且要讓他看看我們的武備軍隊。’這不是違反祖先的遺訓而招致衰敗嗎?我聽說犬戎的君長樹立了純厚的德行,能夠遵循他先代的德行,一直堅守不移,他憑著這些就有理由、有能力抗拒我們。”

穆王不聽,去征討犬戎,隻得了四隻白狼、四隻白鹿回來。從此荒服諸侯不再來朝見天子。

【寫作方法】

這篇文章語言技巧頗高。祭公在勸說穆王時,以“不可,先王耀德不觀兵”開頭,這是開門見山,不但襯托出氣氛的緊張,還為下文埋下伏筆。接下來的一句用了頂真的修辭手法,不但讀起來一氣嗬成,還將緊張氣氛延續下來。祭公在結尾時,又連用“其無”、“其有”兩個語氣詞,表麵上看是揣測的口吻,其實態度十分堅定。本文的語言前緊後鬆,收放自如,使文章富有變化,增加了行文的流暢性和感染力。

⊙文史知識

犬戎

犬戎又稱獫狁,主要活躍於現在的陝、甘一帶。西周末期,犬戎曾攻入周都,殺掉周幽王,俘虜了幽王的寵妃褒姒。至春秋初期,犬戎又成為秦國的強敵。後來犬戎的一支北遷到蒙古草原,成為蒙古草原最早的遊牧民族之一。直到唐朝,中原還把西北遊牧民族統稱為“犬戎”和“戎狄”。

召公諫厲王止謗

【題解】

周厲王是西周末年的君主,他生性暴虐,剛愎自用,不但不聽大臣的諫言,還對百姓的言行嚴加控製,百姓言語稍有不慎便會招致殺身之禍。本文記的是大臣召公勸諫厲王,告訴他要廣開門路,不要禁止百姓批評君主,揭示了“防民之口,甚於防川”的道理。

【原文】

厲王虐,國人謗王。召公告曰[1]:“民不堪命矣!”王怒,得衛巫[2],使監謗者,以告,則殺之。國人莫敢言,道路以目。

王喜,告召公曰:“吾能弭謗矣[3],乃不敢言。”召公曰:“是障之也!防民之口,甚於防川。川壅而潰,傷人必多,民亦如之。是故為川者,決之使導;為民者,宣之使言[4]。故天子聽政,使公卿至於列士獻詩,瞽獻曲[5],史獻書,師箴,瞍賦[6],矇誦[7],百工諫,庶人傳語,近臣盡規,親戚補察,瞽、史教誨,耆、艾修之[8],而後王斟酌焉,是以事行而不悖。”

“民之有口也,猶土之有山川也,財用於是乎出;猶其有原隰衍沃也[9],衣食於是乎生。口之宣言也,善敗於是乎興。行善而備敗,所以阜財用衣食者也。夫民慮之於心而宣之於口,成而行之,胡可壅也?若壅其口,其與能幾何?”

王弗聽,於是國人莫敢出言,三年,乃流王於彘[10]。

【注釋】

[1]召(shào)公:姬姓,名虎,周王卿士。[2]衛巫:衛國的巫師。[3]弭(mǐ):消除。[4]宣:開導。[5]瞽:瞎子。[6]瞍:目中無瞳仁的瞎子。[7]矇:有瞳仁而看不見東西的瞎子。[8]耆、艾:古時稱六十歲的人為耆,五十歲的人為艾,這裏是指德高望重的長者。[9]隰(xí):低濕的地方。衍:低而平坦之地。[10]彘(zhì):晉地,在今山西霍縣。